Hiện có tới 12% dân số Việt Nam được chẩn đoán mắc bệnh sỏi niệu và con số này vẫn tiếp tục tăng không ngừng. Tuy nhiên, hiểu biết của người dân về căn bệnh này dường như còn nhiều hạn chế. Vậy sỏi tiết niệu là gì? Bệnh này có thật sự nguy hiểm không và nên điều trị như thế nào? Người bệnh sỏi tiết niệu cùng với việc dùng thuốc thì cần lưu ý cách ăn uống để tăng hiệu quả điều trị và phòng tránh tái phát. Hãy tìm hiểu các bài thuốc trong bài viết sau đây.
Mục Lục
Sỏi tiết niệu là gì?
Sỏi tiết niệu là những khối rắn xuất hiện trong đường tiết niệu, bởi vậy bệnh còn được gọi là sỏi đường tiết niệu. Đa phần những viên sỏi này được hình thành tại thận, sau đó di chuyển theo dòng chảy nước tiểu đến các vị trí khác trên đường niệu như: Niệu quản (28%), bàng quang (26%), niệu đạo (4%), Trong các bệnh lý sỏi tiết niệu thì chiếm phần lớn là sỏi thận với tỷ lệ mắc cao nhất là 40%.
Các loại sỏi tiết niệu được nhận biết theo cấu trúc hình thành
Sỏi tiết niệu được cấu thành từ những khoáng chất khó tan trong nước tiểu và được chia thành 4 dạng khác nhau bao gồm:
– Sỏi canxi: Là loại sỏi phổ biến nhất, bao gồm sỏi canxi oxalat màu đen, canxi photphat màu vàng nhạt và canxi cacbonat có màu trắng…
– Sỏi urat: Thường có màu gạch cua, tỉ lệ gặp ở nam giới cao hơn nữ giới, đặc biệt là những người bệnh gout hoặc đang hóa trị.
– Sỏi struvite (sỏi san hô, sỏi nhiễm trùng): Có màu vàng trắng, thường gặp ở nữ giới mắc bệnh viêm tiết niệu.
– Sỏi cystine: Loại sỏi này thường liên quan đến yếu tố di truyền, có màu vàng nhạt và xuất hiện ở cả nam giới và nữ giới. Đây là loại sỏi rất hiếm gặp nhưng hay tái phát.
Triệu chứng và nguyên nhân
Y học cổ truyền gọi sỏi tiết niệu là chứng “sa lâm”, “thạch lâm” với triệu chứng chủ yếu: Đau bụng, đau lưng, tiểu tiện ra máu, tiểu tiện khó…
Nguyên nhân do thấp nhiệt ứ trệ ở hạ tiêu làm cặn nước tiểu đọng lại, hạt nhỏ gọi là sa, hạt to gọi là thạch. Thấp nhiệt còn gây sốt, khí trệ huyết ứ, gây chảy máu.
Cách chữa tùy theo thể và nguyên tắc cấp tính trị tiêu, mạn tính trị bản. Thời gian trị bệnh thường kéo dài, có thể làm sỏi nhỏ lại tự tiêu hoặc tiểu tiện bài tiết ra ngoài; có thể làm thay đổi cơ địa làm sỏi không tái phát (sau khi bài tiết ra hay sau phẫu thuật lấy sỏi).
Việc điều trị sỏi thận đòi hỏi phân biệt rõ loại sỏi để chọn thuốc thích hợp và phòng tái phát.
Những bài thuốc trị sỏi tiết niệu
Sỏi phosphate
Sỏi phosphate: Gặp ở người hay xúc động, uống nhiều thuốc kiềm trong điều trị loét dạ dày. pH nước tiểu thường 6,5 – 6,8.
Bài thuốc: Lấy 1 quả dứa, khoét 1 lỗ trong lõi, cho 25g phèn chua, đậy lại bằng miếng khoét, dùng tăm tre cố định. Nướng nhỏ lửa khoảng 30 phút, lấy ra ép lấy nước, chia uống nhiều lần trong ngày. Uống 10 ngày. Sau 1 tháng, kiểm tra, nếu vẫn còn sỏi, uống tiếp 1 đợt nữa.
Nên ăn nhiều thịt, giảm ăn rau; uống gel nhôm để hạn chế hấp thu phosphate vào máu.
Kiêng ăn: Ca cao, đậu nành, đậu Hòa lan, đậu Pois, gan, nấm mèo, cá mòi, cá thu, cá rô, cá đối, bơ.
Sỏi urate
Sỏi urate: Thường gặp ở người ăn nhiều, to béo hoặc mắc bệnh gút (thống phong).
Bài thuốc: Dây tơ hồng (sao vàng) 30g, thổ phục linh 20g, củ mài (sao vàng) 30g, tỳ giải 30g, mã đề thảo 16g, hạt sen (sao vàng) 20g. Sắc với 1 lít nước, sắc 2 lần, cô lấy 500ml, chia uống 3 lần, lúc đói. Uống dài ngày mới có kết quả.
Cần giảm thiểu thức ăn có nhiều purin, làm tăng pH nước tiểu: Cật bê, cật heo, gan, tôm, ốc, cá chày, thịt bê, các loại cá thịt bị ươn, nấm các loại.
Hạn chế uống thuốc làm tăng pH nước tiểu: Citrate natri, bicarbonate natri.
Sỏi oxalate
Sỏi oxalate: Là sự kết hợp chuyển hóa không trọn vẹn của hydrat carbon kết hợp với các bệnh kiết lỵ hay giun sán.
Bài 1: Dây lá kim tiền thảo. Dùng dây lá tươi 100g, rửa sạch, giã nhỏ, thêm 1 lít nước, lọc vắt lấy nước, uống trong ngày. Hoặc sắc với 2 lít nước lấy 1 lít chia 3 lần, uống trong ngày. Uống đến khi khỏi bệnh.
Bài 2: Hoạt thạch 20g, cam thảo 3g, hỏa tiêu 20g. Nghiền nhỏ, ngày uống 2 lần, mỗi lần 2g, chiêu bằng nước sắc kê nội kim 15g.
Hạn chế ăn các loại thực phẩm có nhiều oxalate: Dưa leo, củ cải đỏ, măng tây, dâu tây, trà đặc. Nên ăn ít chất bột hoặc chất béo.
Sỏi cystin
Sỏi cystin: Do dùng nhiều loại thức ăn làm tăng pH nước tiểu.
Bài thuốc: Thạch vĩ 8g, xa tiền tử 12g, hoạt thạch 12g, cam thảo 4g, cù mạch 8g; đông quỳ tử 8g, kim tiền thảo 30g, kê nội kim 10g, xuyên sơn giáp 10g, vương bất lưu hành 15g, tục đoạn 15g, đỗ trọng 10g, tang ký sinh 15g, hồ đào nhục 15g. Sắc uống ngày 1 thang. Uống 20 ngày.
>>> Theo dõi bài viết khác tại đây
Sỏi calcium
Sỏi calcium: Là sự kết hợp các chất trên với calcium để tạo sỏi.
Đề phòng sỏi tái phát, phải kiêng các thức ăn có nhiều calcium: Xà lách, hạt dẻ, cải xoong, rau dền; rau diếp, rau đay, vừng đen, đậu nành, đậu trắng, trứng, sữa, socola, cua, sò, hến, xương hầm…
Người nằm bất động lâu ngày, thường hay bị táo bón, có nhiều yếu tố kết hợp sinh sỏi (nhiễm trùng, loãng xương). Nên phải cho uống nhiều nước, tránh táo bón. Hạn chế các thức ăn nhiều calcium, tránh để nhiễm trùng. Làm giảm pH nước tiểu bằng các loại thuốc và cho vận động tay chân sớm.
Bài 1: Hải kim sa 15g, kim tiền thảo 15g, xa tiền tử 10g, mộc thông 8g; bạch linh 10g, thanh bì 10g, trần bì 10g, hoạt thạch 15g, hổ phách mạt 3g. Sắc uống ngày 1 thang. Uống 15 – 20 ngày.
Gia giảm: Nhiệt nặng thêm đại hoàng 10g, chi tử 10g, chích thảo 10g. Thấp nặng, thêm trư linh 10g, ý dĩ 15g. Đau kịch liệt, thêm huyền hồ 10g, tiểu hồi 5g; xích thược 15g, nga truật 15g. Khí hư, thêm đảng sâm 20g, hoàng kỳ 15g, hoài sơn 15g. Thận hư, thêm tang ký sinh 15g, tục đoạn 15g; thỏ ty tử 10g, nhục quế 4g, phụ tử chế 3g.
Bài 2: Râu ngô 40g, mã đề thảo 60g, cỏ mực 40g, rễ cỏ tranh 20g. Dùng tươi hay khô. Dùng tươi: Sắc với 2 lít nước lấy 1 lít, lọc chia uống 3 lần, uống khi đói. Ngày 1 thang.
